Odsłonięcie tablicy poświęconej kazimierskim Żydom

10 września 2021 r. w ramach XIX Spotkań z Kulturą Żydowską - w Słonowicach, w gminie Kazimierza Wielka odbyła się uroczystość odsłonięcia tablicy na obelisku poświęconym zamordowanym w 1942 roku kazimierskim Żydom. Na początku XX w. mieszkało w Kazimierzy Wielkiej około 300 Żydów, tj. ponad 10% ogółu mieszkańców. Społeczność żydowska nie tworzyła samodzielnej gminy wyznaniowej. Mieszkańcy przynależeli do kahału w pobliskich Koszycach. Tam chowano zmarłych, angażowano się w życie społeczne i polityczne. Jednakże na terenie Kazimierzy Wielkiej Żydzi posiadali własną bożnicę, która została rozebrana w czasie II wojny światowej po akcji likwidacyjnej – nie został po niej żaden ślad. Żydzi zamieszkiwali głównie ul. Sienkiewicza i zajmowali się handlem oraz rzemiosłem. W październiku 1942 roku w Kazimierzy Wielkiej gruchnęła wiadomość, że Niemcy będą wywozić Żydów z miasta. Ponad 300 osób pojechało na Wschód, do obozu pracy w Bełżcu. Pozostałych Żydów przewieziono furmankami do lasu w podkazimierskich Słonowicach - i tam rozstrzelano. Dodać należy, że część Żydów została w tym czasie zamordowana w pobliskim wąwozie w Kazimierzy Wielkiej, na terenie  obecnego osiedla. We wsi Słonowice znajduje się zbiorowa mogiła Żydów z Kazimierzy Wielkiej i okolicy, zamordowanych wówczas przez Niemców. Po zakończeniu II wojny światowej  potomek kazimierskich Żydów - Arie Meller z Kanady ufundował pomnik, który został odsłonięty 27 kwietnia 1987 r. Obelisk znajduje się na skraju lasu słonowickiego. Na odsłoniętej w dniu 10 września 2021 r. tablicy pamiątkowej umieszczono gwiazdę Davida i napisy w języku angielskim i polskim: „Tu spoczywają Żydzi mieszkańcy Kazimierzy Wielkiej zamordowani przez niemieckich nazistowskich oprawców w listopadzie 1942 r.” Piątkową uroczystość rozpoczęło odegranie polskiego hymnu oraz hejnału Kazimierzy Wielkiej. Następnie uczniowie Samorządowej Szkoły Podstawowej im. ks. Andrzeja Biernackiego w Wielgusie przedstawili krótki program artystyczny recytując wiersze m.in. Antoniego Słonimskiego i regionalnego poety Zdzisława Kulisia, tematycznie związane z sytuacją Żydów pod niemiecką okupacją. 

Burmistrz Adam Bodzioch powitał zaproszonych gości - spokrewnioną z najstarszym 97-letnim kazimierskim Żydem Samuelem Rakowskim – Judy Rakowski wraz z małżonkiem, zamieszkałych na stałe w Stanach Zjednoczonych, księdza prof. Pawła Mazanka, prezesa Buskiego Stowarzyszenia Kulturalnego Jarosława Zatorskiego, prof. Stanisława Żaka z małżonką, przewodniczącego rady Miejskiej Wacława Piwudzkiego wraz z radnymi, starostę kazimierskiego Jana Nowaka, burmistrza Buska -Zdroju Waldemara Sikorę, sołtysa i Radę Sołecką Słonowic, młodzież szkolną, nauczycieli oraz wszystkich uczestników uroczystości.

Głos zabierali także: Jarosław Zatorski jako współorganizator XIX Spotkań z Kulturą Żydowską, ksiądz prof. Paweł Mazanek, który odczytał psalm 22. Judy Rakowski dziękowała kazimierskiemu burmistrzowi za organizację uroczystości oraz panu Tadeuszowi Koziołowi za wydanie książki o kazimierskich Żydach. Zacytowała też kilka wersetów z pięcioksiągu Mojżesza. Prof. Stanisław Żak i starosta Jan Nowak w swoich wystąpieniach podkreślali, że takich miejsc pamięci jest bardzo dużo i zadaniem rodziców i nauczycieli jest wychowanie młodego pokolenia w duchu tolerancji, by w przyszłości nie było wojen ani podobnych dramatów.

Kolejnym punktem było odsłonięcie tablicy przez państwa Rakowskich i burmistrza Adama Bodziocha oraz złożenie wiązanek kwiatów i zapalenie zniczy przed pomnikiem, przy którym wartę honorową pełniły harcerki z 28. Buskiej Drużyny Wielopoziomowej „Żywioły”, działającej przy Kazimierskim Ośrodku Kultury.

Uczestnicy uroczystości udali się następnie do kazimierskiej biblioteki na promocję książki o kazimierskich Żydach, autorstwa Tadeusza Kozioła.